Koçluk
Koçluk hizmeti almanın faydaları
Dünya genelinde sürekli artmakta olan uyaranlar, ekonomik güçlükler, tüketim kültürünün etkileri, rekabet ortamı, hastalıklar, iklim değişiklikleri, artmakta olan bilinmezlik ve belirsizlik ortamı, değişen aile dinamikleri gibi stresler yanında; hızlı bir sürece giren teknolojik gelişmeler, bilgiye ulaşımın kolaylaşması, etkin insan ya da ebeveyn olmaya dair bilincin gelişmesi, insanın kendi benliğiyle iletişim kurmasının alternatif yollarının aranması, zaman yönetiminin önem kazanması, kadim öğretilerin yeniden gündeme gelmesi, evrensel olgulara duyulan kişisel ve bilimsel merak gibi olumlu gelişmeler, insanları hem yaşamlarından doyum alabilmek hem de değişen dünyaya uyum sağlayabilmek için, kendileri üzerinde çalışmalar yapmaya yönlendirmektedir. İnsanların, bedensel, zihinsel ve ruhsal dengelerini sağlamak ve sürdürmek için yardıma ihtiyaç duymaları, bu ihtiyaçları tamamlamaya yönelik yeni meslek tanımlarının doğmasına zemin hazırlamıştır. Bu mesleki alanlardan biri de koçluk/coaching olarak gündeme gelmiştir.
Koçluk, koçun yol arkadaşlığı ile danışanın kendisi ile ilgili farkındalık geliştirebileceği, bu farkındalıklar ile hayatı ile ilgili hedefler belirleyebileceği, bu hedeflere en etkin şekilde ulaşmak için yollar bulabileceği bir yolculuktur.
Koçluk hizmeti sayesinde elde edilecek en büyük kazanımlar, bireyin kendini tanıması, yeni bakış açıları kazanmak ve ihtiyacı olan değişim alanlarını fark edebilmesidir. Böylece danışan, bireysel ve profesyonel yaşamda tatmin edici doyum ve performansa ulaşabilir.
Danışan, profesyonel koçun dolaylı desteğiyle hedefleri yoksa hedefler belirleyebilir, hedefleri varsa bunlara ulaşmanın etkin, kolay ve hızlı yollarını keşfedebilir. Yaşadığı sorunların ya da zorlu yaşam olaylarının üstesinden gelmeyi öğrenmek, hayat kalitesini iyileştirmek, iç ve dış dünyada denge ve uyum sağlamak, sahip olduğu güçlü yönleri ve gelişim alanlarını fark etmek, belirlediği amaçlar doğrultusunda harekete geçmek ve yolda olmak, zaman yönetimi sağlamak, finans yönetimi sağlamak, ilişki yönetimi sağlamak, yaşam amaçlarını gerçekleştirmenin yollarını öğrenmek gibi bireysel gelişimsel hedefler geliştirip bunlara ulaşmayı, koçluk süreci içinde gerçekleştirebilir.
Bireysel gelişim hedefleri yanında kurumsal hedefler de koçluk hizmetine alan açmaktadır. Kurumsal koçluk sayesinde kurumlar, çalışanlarının kişisel vizyonları ile organizasyon vizyonu arasındaki uyumu sağlayarak ve bireysel performansları artırarak kurumsal hedeflerine kolaylıkla ulaşabilirler.
Koçluğun tanımı
Koçluk, genel anlamda şöyle tanımlanmaktadır: ‘İstenilen performansa ulaşmak için koç (coach) ve danışan (coachee) arasında kurulan planlı bir gelişim ilişkisidir.’ Koçluk ve danışmanlık hizmetlerinin doğası farklı olmakla birlikte Türkçe’ de coachee kelimesinin tam karşılığı olmadığından, resmi kayıtlarda ‘müşteri’ ifadesiyle anılmakla birlikte, koçluk hizmetinden faydalanılan kişiye, danışan denilmektedir. Koçluk, bireyin arkadaşlarını, ailesini, sağlığını, ekonomik durumunu, iş hayatını, yaşadığı fiziksel ve sosyal çevreyi kapsayacak şekilde bireyi bir bütün içinde ele alarak, yaşamın tüm noktalarına temas edebilir. Koçluk hizmetlerinin, aile ya da ebeveyn koçluğu, eğitim koçluğu, sağlık koçluğu, kariyer koçluğu, yönetici/ lider koçluğu, performans koçluğu gibi farklı amaçlar için özelleşmiş çalışma alanları vardır.
Koçluk genel anlamda bireyin mevcut performansını artıran ve bireye bir amaç doğrultusunda, sahip olduğundan daha tatminkâr bir hayat yaşamasına, hedefe odaklanmasına, kazanımların artırtılmasına yardım eden profesyonel uygulamalar bütünüdür. Uluslararası Koçluk Birliği (ICF) koçluk tanımlaması, standartları, yeterliliği ve etiği hakkında bir düzenleme yapmıştır. ICF’ e göre koçluk, bireylerin kişisel ve mesleki yaşamlarında devam eden ortaklığın tasarlandığı yeni bir alandır. Koçluk doğrudan bilişsel, duygusal, kişilik bozukluklarını tedavi eden bir terapi sürecinden farklı olarak, hayatlarında önemli değişiklikler yapacak olan insanlar için güçlü ve profesyonel bir ilişki olarak tanımlanmaktadır. Koçluk ilişkisini profesyonel kılan, tarafların süreç içinde birbirlerine karşı sorumluluklarını belirten bir anlaşmayı kapsamasıdır.
International Coaching Federation (ICF) tanımına göre koçluk “müşteri” ile “koç” arasında gerçekleşen, müşterinin sahip olduğu kapasitenin farkına vardığı ve bu kapasiteyi en yüksek seviyede performansa çevirmesi için koç tarafından cesaretlendirildiği ve farklı bakış açılarından bakması sağlanan bir ilişkidir.
Koçluğu günümüzdeki anlamı ile 1985’ te ilk kez tanımlayan kişi, Dr. Dick Borough olmuştur. 1988’de Forbes dergisinde yapılan tanım koçluğun bugün kullanılan anlamına kavuşmasına katkı sağlamıştır. Buna göre; “Koçluk, danışanların kişisel ve profesyonel potansiyellerini maksimize etmek amacıyla düşünce doğurucu ve yaratıcı bir süreçte onlarla ortaklık yapmaktır.”
Koçluk iletişimi, dürüstlük, saygı, iş birliği, kabul, hoşgörü gibi değerler üzerine kurulmuştur. Bu iletişimde, mutlaka alternatif çözümler olduğuna dair bir inanç ve her bireyin kendi seçimlerini yapma özgürlüğü ve sonuçları kabul etme sorumluluğu vardır.
Koçluğun nitelikleri
Mesleki anlamda koç, insanların performanslarını istedikleri doğrultuda geliştirmelerine görevlerini etkili bir şekilde yapmalarına, kendilerine uygun mesleği seçmelerine, yeni bir beceri geliştirmelerine, zamanlarını etkili bir şekilde yönetmelerine, problemlerini çözmelerine yardımcı olan, insanlara yön vermeden yol gösteren profesyonel çalışmacıdır. “Koçluk” kavramı, insanların içindeki potansiyelin, anlamlı ve önemli amaçlara ulaşmak için ortaya çıkmasını kolaylaştırmaktır. Koçluk süreci, insanların, bireysel ya da kurumsal hedeflerini, performanslarını kullanarak geliştirebilmeleri için gereken kaynağın, kendi içlerinde olduğunun farkına varmalarını sağlayan bir süreçtir. Koçluk; danışan ve koçun iş birliğine dayanan bir süreç içinde, insanları belli bir hedefe ulaştırmada motive eden ve performanslarını geliştirerek yaşam kalitelerini zenginleştiren bir aktivitedir.
Koç, aktif bir dinleyicidir ve sürece katılımını güçlü sorular sorarak sağlar. Bu soruların ardında ilgi ve profesyonel bir merak vardır. Birey, kendisi için neyin iyi ya da doğru olduğunu, sorunların çözüm yollarını etkili yolun hangisi olduğunu bu sorular ışığında, kendi iç dünyasında bulur. Koç, bireyin, kararlarını kendisinin vermesine yardım eder ve bu kararından doğan sonuçların sorumluluğunu yine kendisinin alması gerektiğini vurgular. Koç’un fonksiyonu, farklı bakış açıları sunarak, düşünsel süreçlerini ve davranışsal becerilerini geliştirmesini sağlayarak, destekleyici, motive edici, geri bildirim sağlayıcı, güçlendirici ve belirlenen hedeflere odaklanmaya yardımcı yapıdadır.
Koçun yaklaşımı, gelişim potansiyelinin danışanın kendi içinde olduğunu görmesini sağlamaya yönelik olmalıdır. Koç, danışana, bu öğrenme, bilme, anlama, fark etme yolculuğunda, ayna tutarak yardımcı olur. Koçun sorumluluğu, danışanı süreç boyunca yolda tutmak, onu fark etmek, ona rehberlik etmek, cesaretlendirmek, rehberlik etmek, eşlik etmek, motive etmek, tebrik etmek ve yaşam alanlarından doyum alması için danışanı desteklemektir. Profesyonel koç, sorumluluklarını yerine getirirken, kendini yönetebilen bir duruşla, yani kendi hayat tarzını, değerlerini, hassasiyetlerini bir kenara koyarak, danışana odaklanır ve ona güçlü sorular sorarak, derin dinleyerek, sezgilerinden gelen bilgileri de dikkate alarak, güçlü ve profesyonel bir birliktelik kurar.
Her danışanın farklı konu, sorun ve hedeflerle başvurabileceği düşünüldüğünde, koçun her konuda uzman olması beklenemez. Koçtan beklenen, koçluk süreci, yöntem ve teknikleri konusunda uzman olması ve gizlilik ve etik ilkelere bağlı kalmasıdır.
Koçluk ilişkisinde, koç ve danışan ilişkisi denklik esasına dayanır. Roller farklı olsa da ilişki içinde konumlanmaları denktir. Her birey birbirinden farklı, özel ve biriciktir. Bu nedenle her bireyle kurulan ilişki de farklı ve kendine özgüdür. Her koçluk ilişkisinin süresi, ihtiyaç ve tercihlere bağlı olarak değişebilir. Evrensel bir koç/ koçluk modeli ya da standart bir koçluk ilişkisi tanımlanamaz. Bu verimli ve güçlü ilişkiyi, koç ve danışan, birlikte oluştururlar. Koçluk ilişkisinin bütün gücü, danışanın hizmetindedir.
Koçluğun tarihsel gelişimi
Koç, İngilizcede coaching olarak kullanılan ve kelime olarak otobüs, yolcu vagonu, genellikle iki kapılı kapalı otomobil, posta arabası anlamlarına gelir. 16. yüzyılda Macaristan’ da bir kasabada, yüksek kalitede atlı arabalar için kullanılan ‘kocs’ kelimesinden ortaya çıkmıştır. Konforlu ve koltukları yaylı olan, diğerlerinden daha kaliteli taşıyıcılar olan bu arabalar önce Avrupa’ ya ardından da Amerika’ ya yayılmıştır. Coach, Fransızca kökene sahip olup, kelime anlamı olarak da ‘bir yerden bir yere taşımak’ olarak kullanılır.
19. yüzyılda Oxford üniversitesi öğrencileri, kendilerine akademik hedeflerine ulaşmalarında yardımcı olan özel öğretmenlere coach demişlerdir. Bu ifade daha sonra spor takımlarının eğitmenleri için de kullanılmıştır.
Koçluğun, ABD’ de ilk ortaya çıkışı, 1950- 1960 arası dönemde olmuştur. İş hayatında üst düzey yöneticilerin çalıştıkları firmalarla veya kişisel yaşamlarıyla ilgili özel bilgilerini güvenle paylaşabilecek bir destek arayışı, ihtiyacı doğmuş ve bu ihtiyacı gidermek için o dönemlerde endüstriyel psikologlara yönelmişlerdir. 1980’ lere gelindiğinde iş koçluğu, spor koçluğu gibi çalışma alanlarının genişlemesiyle koçluk, bir meslek olarak kendini göstermiştir. Thomas J. Leonard isimli bir mali danışman, müşterilerinin özel hayat planlamalarını paylaşma ihtiyaçlarını fark ederek, 1980’ lerin sonunda koçluk eğitimi vermeye başlamış ve 1992 yılında Koçluk Üniversitesi’ ni kurmuştur.
Koçluk, 1988’den sonra bir “meslek” olarak yayılmaya başlamıştır. Bugün bakıldığında ilgi gören bir hale gelmiştir. 1992 yılında 100’ün üzerinde var olan koçluk okulları bir federasyon haline gelmiş ve International Coaching Federation (ICF) olarak isimlendirmişlerdir. Bu kurum 95 üzerinde ülkede etkindir, koçluk temel konularını, standartlarını ve etik kurallarını belirleyen, koçluk eğitimi veren kurumlara denklik veren bir durumdadır. 1900’lü yıllardan bugüne koçluk danışanların amaç belirleme ve ardından bu amaçlara ulaşma yolculuğunda koç tarafından eşlik edildiği bir süreçtir. 2018 yılında, 25.000’ üzerinde, ICF onaylı koç yetiştirilmiştir. Birçok koçluk modeli olup, bunlardan ICF onaylı bazıları; Adler koçluk modeli, Erikson koçluk modeli, Gestalt koçluk modelidir.
International Coaching Federation (ICF), koçluğun ilerlemesini ve gelişimini desteklemek amacıyla, koçluğu bir “meslek”, “sanat” ve “ilim” olarak değerlendirerek faaliyet veren bir kuruluştur.
Türkiye’de koçluk mesleği
Koç kelimesinin Türkçe’ ye aktarılması, 1980’ lerde bir basketbol koçunun yaşamından kesitlerin konu edildiği, “Beyaz Gölge” isimli dizi ile olmuştur. Küreselleşmeyle birlikte Türkiye’de de meslek olarak görünümü yaygınlaşan koçluk, Uluslararası Koçluk Federasyonu (ICF) çatısı altında, ICF Türkiye’ nin kurulmasıyla, ulusal meslek standartlarına kavuşmuştur. ICF Türkiye, koçluk mesleğinin küresel liderliğini üstlenmiş bulunan, Uluslararası Koçluk Federasyonu ICF Global’in bir şubesi olarak 2005 yılında kurulmuş, 24 Aralık 2009 tarihinde ise Uluslararası Profesyonel Koçluk Derneği (UPDK/ICF Türkiye) ismiyle resmi kimliğine kavuşmuştur (https://www.icfturkey.org/). Ayrıca ICF mesleki yeterlilik kurumu (MYK) tarafından resmi olarak da tanınmıştır(www.myk.gov.tr). Ulusal meslek standardına göre koçluk, Türkiye’ de Koçluk Platformu Derneği (KPD) ve Uluslararası Profesyonel Koçluk Derneği (UPKD) tarafından hazırlanan standartlar çerçevesinde (22/5/2013 tarihli ve 2013/41 sayılı karar) 29/6/2013 – 28692 tarih ve sayılı resmî gazetede yayınlanan kararla meslek olarak tanınmıştır. Buna göre Meslek tanımı ‘Koç (Seviye 6) ilgili yasal süreçler, kalite normları ve hizmet prosedürleri çerçevesinde; koçluk süreçlerinin iş organizasyonu ve süreç başlatma faaliyetlerini gerçekleştiren, koçluk sürecini yürüten ve bireysel mesleki gelişimini sağlayan nitelikli kişidir.
Koç (Seviye 6), müşterilerin kişisel ve profesyonel potansiyelini gerçekleştirmeye yönelik farkındalık, gelişim ve çözüm seçeneklerini artırıcı ve bu yönde destekleyici çalışmaları yürütür’ şeklinde yapılmıştır.
Çalışma Ortamı ve Koşulları ‘Koç (Seviye 6), koçluk sürecine uygun nitelikte, çoğunlukla kapalı mekânlar ve ofis ortamında çalışır. Genellikle serbest meslek statüsünde hizmet verirler. Hizmet verdiği müşteriler bireysel ve/veya kurumsal olabilir. Mesleğe bağlı meslek hastalığı ve iş kazası riskleri azdır. İş gerekleri ve müşteri talepleri seyahat etmeyi gerektirebilir’ olarak belirtilmiştir.
KAYNAKLAR
https://www.researchgate.net/publication/321584285_YENI_BIR_MESLEK_ALANI_OLARAK_YASAM_KOCLUGU_VE_YASAM_KOCLUGUNUN_TOPLUMA_SUNUMU
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/199289
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/180433
https://www.academia.edu/8638595/Ko%C3%A7luk_Nitelikleri
https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/27664/619.pdf?sequence=1&isAllowed=y
https://www.csgb.gov.tr/media/3232/kocluk_meslegi.pdf
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1123717
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/399418
http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/ET000522.pdf
https://www.icfturkey.org/